Tanrıça

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Ceres, Roma mitolojisinde tarım tanrıçası

Tanrıça, dişi tanrı anlamına gelir (< Türkçe tanrı'dan Slavca "kralitsa" modeline göre -yanlış- türetilmiş bir türevdir). İlahi bir soyut varlıktır. Birçok kültürde tanrıçalardan bahsedilir. Bazen tek başına, ama çoğunlukla bir panteonun üyesi olarak tanrıça inanışı özellikle paganizmde yaygındır.

Tanrı veya tanrıçada görülen tanrıya bir cinsiyet verme girişimi ve inancı din veya inancın doğduğu kültür ve topluluğun matriarki (anaerkillik) veya patriarki (ataerkillik) yapılarından herhangi birine daha yakın olduğu yönünde ipuçları sağlayabilir. Birçok modern matriarklar ve panteistler tarafından tanrıça anlayışı Tanrı'nın (yani İbrahimi Tanrı'nın) bir versiyonu veya benzeri olarak savunmaktadırlar.

Zaman zaman tanrısallıktaki veya tanrılardaki dişil-eril ilişkiler monizmde farklı bir köken bulabilir; burada daha tanımlı ve kesin bir monoteizm - politeizm karşı kavramlarından farklı olarak Tanrıça ve Tanrı, bir tek aşkın monadın cinsiyetleri olarak görülür.

Her kültürde, özellikle de antik politeistik mitoloji ve inançlarda tanrıçalar çeşitli benzer özellikleri paylaşsalar da, farklı şekil, rol ve adetlerle ortaya çıkmıştırlar. Aşağıda bazı din ve mitolojilerdeki belli başlı tanrıça isimlerini bulabilirsiniz, bu tanrıçaların her biri hakkında daha fazla bilgi için her tanrıçanın kendi maddesine göz atmanız, genel olarak bir kültür, din veya mitolojideki tanrıçalar hakkında bilgi almak içinse o kültür, din veya mitolojinin maddesine göz atmanız gerekir.

Konu başlıkları

[gizle]

Yunan ve Roma mitolojilerindeki tanrıçalar [değiştir]

Tanım	Yunan mitolojisi	Roma mitolojisi
Güzellik ve aşk tanrıçası	Afrodit	Venüs
Av ve vahşi doğa tanrıçası	Artemis	Diana
Zeka, sanat ve strateji tanrıçası	Athena	Minerva
Tarım ve bereket tanrıçası	Demeter	Ceres
Umut tanrıçası	Elpis	Spes
Gençlik ve canlılık tanrıçası	Hebe	Juventas
Evlilik tanrıçası	Hera	Juno
Ocak ateşi tanrıçası	Hestia	Vesta
Zafer tanrıçası	Nike	Victoria
İnanç, vefa ve sadakatin tanrıçası	Pistis	Fides
Ay tanrıçası	Selene	Luna
Talih, tesadüf tanrıçası	Tyche	Fortuna
Anlaşma ve uyum tanrıçası	?	Concordia
Hakikat tanrıçası	?	Veritas

Ate : Hata ve günah tanrıçası
Aurora: Eos’un latince adı. Şafak tanrıçası
Bellona: Romalılarda zafer tanrıçası
Bona Dea: Doğurganlık tanrıçası
Camenta : Romalılarda doğum tanrıçası
Egeria: Romalıların doğum tanrıçası
Eris: Nifak tanrıçası
Fama : Halkın sesi tanrıçası
Febris : Hararet ve sıtma tanrıçası
Feronia: Çeşmelerin ve ormanların tanrıçası
Flora: Yeşeren bitkilerin çiçeklerin tanrıçası
Fors: Tesadüf tanrıçası
Fraude : Hile tanrıçası
Gaia: Toprak. Bütün tanrıların soylarının çıktığı en eski ve ilk tanrıça ( Tellus / Romalılarda)
Hygieia: Sağlık tanrıçası
Jaso: Hastalıklar tanrıçası
Juturne: Romalıların su kaynakları tanrıçası
Libitina: Roma'da ölüler için yapılan merasimi koruyan tanrıça
Lita'lar: Dua ve niyaz tanrıçaları
Metis: Hikmet ve akıllılık tanrıçası
Moira'lar: Kader tanrıçaları
Momos: Alay ve hiciv tanrıçası
Mnemosyne: Hatıra tanrıçası
Nemesis, (Ultio): İntikam tanrıçası
Nyks: Gece tanrıçası
Panakeia: Asklepios gibi hekimlikle uğraşan sağlık tanrıçası
Parkae: Romalıların talih tanrıçalarına verdikleri ad
Peitho: İkne etme, kandırma tanrıçası
Penia: Yoksulluk tanrıçası.
Phobos: Korku tanrıçası
Phthonos: Haset tanrıçalarından biri
Pilumunus: Yeni doğan çocukları koruyan Roma tanrıçası
Pitho : Kandırma ve inandırma tanrıçası
Poine: (Poene) İntikam ve ceza tanrıçası
Pomona : Romalılarda meyve tanrıçası
Pragsidike: Adalet tanrıçası
Reheme/Rheme: Şöhret tanrıçası
Rheia: Dağlık bölgelerin tanrıçası idi
Salus: Romalıların sağlık tanrıçası
Themis: Kanunların, adaletin, örf ve adetlerin tanrıçası
Urania: Semavi aşk tanrıçası

Antik Yakın Doğu [değiştir]

Mısır [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Mısır dini

Mezopotamya [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Mezopotamya mitolojisi

Arabistan [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Arap mitolojisi

Hint-Avrupa Dinleri [değiştir]

Dharmik Dinler [değiştir]

Hinduizm [değiştir]

Hinduizm birçok farklı tanrı tanrıçayı şekilsiz, sonsuz ve kişiliksiz tek bir kaynağın, Brahman'ın, yansımaları veya temsilleri olarak gören Advaita geleneği ve çift Tanrı halinde Lakşmi-Vişnu, Radha-Krişna, Devi-Şiva gibi gören Dvaita geleneğini içinde barındıran çok kompleks ve inançsal anlamda heterojenik bir dindir. Barındırdığı farklı tanrı tanrıçalar nedeniyle yine kendi içinde farklı inanç sistemleri oluşmuştur. Şaktalar, Tanrıça tapınanları, bu Tanrı'yı Devi, ana tanrıça, ile eş tutarlar. Bir Tanrı'nın eril Tanrı (Şaktiman) ve dişil enerji (Şakti) gibi yönlerle kabul edilmesi mevcuttur. Hint mitolojisinde her tanrının kendisini eşitleyen bir dişi eşi olması da bunun en önemli göstergelerindendir.

Ayyavazhi [değiştir]

Greko-Romen Din [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Antik Yunan dini ve Antik Roma'da din

Kelt Dini [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Kelt paganizmi

Cermen Dini [değiştir]

Bu konuda daha fazla bilgi için: Cermen paganizmi

İbrahimi Dinler [değiştir]

Sadece bir ilahı tanıyan ve kabul eden monoteistik kültürler genellikle bu ilahı erkek olarak tanımlarla ki buna olan vurgu dillerin gramerinde eril kurallara dahil olmasıyla belirgindir. Bununla beraber, çeşitli monoteistik dinlerde tapılan bir ilahın herhangi bir cinsiyeti olmaması tartışması vardır ve bu monoteistik dinlerin çoğunluğunda cinsiyetin başlı başına insani bir olgu olduğu ve ilahi kavramlara (Tanrı dahil) uygulanamayacağı görüşü hakimdir. Ayrıca bazı monoteistik dinlerde inanılan tek İlah'ın cinsiyeti olmadığı dinin amentüsünde yani esaslarında belirtilmiştir. Öte yandan, neredeyse bütün monoteistik dinlerde ilahlığın dişil bir yönünü vurgulayan çeşitli mistik gruplar ve ezoterik akımlar çıkmıştır. Örnek olarak erken dönem Hristiyanlık zamanında çıkan Collyridianlar verilebilir, bunlar Meryem'i Tanrıça olarak görmekteydi.

Yeni Dini Akımlar [değiştir]

Vika (Wicca) ve Neopaganizm [değiştir]

Vika (Wicca) geleneğinde Büyük Tanrıça'ya Boynuzlu Tanrı ile birlikte büyük bir saygı gösterilirken, Dianik Wicca bağlıları sadece Tanrıça ve tanrıçaları anar ve kutsar. Vika mitolojisi Avrupa mitolojisinin tarihsel anlamda yanlış tanımlama ve çıkarımlarını temel alsa da, diğer neopagan gruplar antik paganist inançları tarihsel anlamda doğru bir biçimde bugüne aktarma arayışı içindedirler. Ayrıca bugün bazı neopaganlar Ana (Arz) Tanrıça ile ekolojik meseleler arasında ilgi kurmuşlardır.

Üç Tanrıça [değiştir]

Üç Tanrıça'nın lunar (aysal) sembolü

Birkaç antik Avrupa pagan mitolojisinde tanrıça veya yarı-tanrıçalar üçlü gruplar halinde yer almaktadır; bunlara Yunan Erinyes ve Moirae, İskandinav Norns ve Keltler'deki Brighid ile yine Brighid olarak anılan diğer iki kız kardeşi dahildir. "Bakire", "Anne" veya "Kocakarı" üçlemesi olan üç tanrıça veya tanrıça üçlemesi özellikle Robert Graves tarafından popülerleştirilmiş bir kavram veya inançtır. Her ne kadar fikri belirgin tarihsel bulgular ve delillere dayanmasa da şiirsel ilhamı ve farklı bulgulara üç tanrıça temelinden yaklaşması sonucu elde ettiği çeşitli sonuçlar belirli bir kesim tarafından kabul görmüştür. Bu üçlemenin farklı biçim ve varyasyonları aslında neredeyse her pagan dinde bulunmaktadır fakat herhangi bir benzeşim söz konusu değildir ve bilimsel olarak bir açıklama getirilmemiştir. Üç tanrıça tapımının sembolik açıdan da farklı bir önemi vardır.

Dini Feminizm [değiştir]

Tanrıça akımları, feminizm bazlı düşünsel ve inançsal bir akımdır. Özellikle Batı'da ortaya çıkmış ve gelişmiş olan bu akımlarda genellikle tanrıçalara veya daha sıklıkla belirli Bir Tanrıça'ya yani Ulu Tanrıça`ya tapım veya inanç mevcuttur. İkinci form monoteistik bir yapı gösterir. Yine de dini feminizm olarak da anılan tanrıça akımlarının dini statüsü tartışmalıdır, zira bu akımlar çoğu zaman belirli bir dini yapıdan veya tanımdan uzaktırlar ve daha çok birer öğreti biçimindedirler; nitekim bu akımların bağlılarının çoğu akımları birer dinden çok mistik veya dogmatik yanlar barındıran birer hayat görüşü veya öğreti olarak tanımlamaktadırlar.

Modern Seküler Kullanım [değiştir]

Modern zamanda, seküler bir şekilde "tanrıça" terimi cinsel anlamda kışkırtıcı kadın tiplemesi için kullanılmaktadır. Çok güzel ve çekici kadınlar birer "tanrıça" olarak anılırlar. Yaygınlaşan bu kullanımın yansımaları reklam ve yayımcılıkta görülebilmektedir. Ayrıca "tanrıça" terimi BDSM terimi olarak da kullanılmaktadır.